Чӑваш Ен минфинӗ журналистсене нӑрӑсан 8-мӗшӗнче иртекен Чӑваш Республикин финанс министрӗн ӗҫӗсене вӑхӑтлӑха туса пыракан Михаил Ноздряковӑн «Чӑваш Республикин патшалӑх парӑмӗ» темӑпа хатӗрленӗ пресса конференцине йыхравлать. Пуҫламӑшӗ 14 сехетре.
Мероприяти Президент бульварӗнчи 10-мӗш ҫуртӑн 5-мӗш хутӗнче вырнаҫнӑ Лару-тӑру пӳлӗмӗнче иртӗ.
Йӑлана кӗнӗ ятпа паян, раштавӑн 14-мӗшӗнче, Михаил Васильевич Игнатьев Патшалӑх Канашӗпе Чӑваш Ен халӑхӗ умне ҫырупа тухрӗ. Ҫыру ятне вӑл «Ҫамрӑксене шанмалла!» панӑ.
Кӗскен тӗп шухӑшсене пӑхса тухсан ҫакна уйӑрма пулать:
◊ политикӑн тӗп тӗллевӗсенче халӑха е уйрӑм ҫынна телейпе ырлӑх кӳмешкӗн уҫӑмлӑ, суймасӑр ӗҫлени пулмалла.
◊ пирӗн ҫутҫанталӑк умӗнче экологи енчен те культура енчен те хамарӑн яваплӑха туйма вӗренмелле.
◊ вӑрмансене ӳлӗмри ӑрусем валли сыхласа хӑвармалла.
◊ тӗрӗс апатланма вӗренмелле. «Ҫын сывлӑхӗшӗн вӑл ҫуралса ӳснӗ вырӑнта ҫитӗнтернӗ ҫимӗҫ, мӗн пӗчӗкрен ӗҫме хӑнӑхнӑ шыв кирлӗ»
◊ республикӑн лайӑх енӗсенчен пӗри, ыттисемпе тупӑшма май параканни — чӑваш ҫӗрӗ таса пулни.
◊ ял хуҫалӑхӗнче ӗҫлекенсен хӑйсен ҫӗрне тухӑҫлӑ усӑ курасси чи малтанхи тӗллев пулса тӑрать.
◊ паянхи ял хуҫалӑхӗн ҫӗнӗ технологисемпе ӗҫлемелле.
◊ малалла хӑвӑрт ӳсес тесен экономикӑн кашни пайне улӑштармалла (модернизацилемелле).
◊ экономикӑн кулленхи секторӑн аталанӑвӗнче майӗпен, ҫулран ҫул ӗҫ тухӑҫлӑхне ӳстересси пулать.
Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх Чӑваш Енри ҫул хакӗ кӑҫалхи 10 уйӑх хушшинче 5% кӑна ӳснӗ. Хулара — унтан та сахалтарах, 4,8% ҫеҫ. Ведомство пӗтӗмлетнӗ тӑрӑх пирӗн республикӑри хаксем Атӑлҫи тӑрӑхӗнче ыттисенчен пысӑк мар. Хулара халӑх 10 тенкӗ тӳлет — мартшрутлӑ автобуссенче те, троллейбуссенче те, ахаль автобуссенче те хакӗ пӗрех.
Танлаштарса пӑхсан ҫул хакӗ Пушкӑртстанра чи хакли — унта пӗр енне ҫитмешкӗн 15 тенкӗ тӳлеҫҫӗ (эп пурӑнакан Чулхулара пӗр вӑхӑт хӑш-пӗр маршрутлӑ таксисенче 20 тенкӗ тӳлени те асрах-ха /халӗ 14 тенкӗ/). Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх чи йӳнӗ хак Мӑкшӑ республикинче — халӑх 9 тенкӗ те 21 пус ҫеҫ тӳлет иккен (21 пусне епле тӳлени пирки пӗлтермеҫҫӗ-ха...). Ӗренпур облаҫӗнче электротранспортра (троллейбус) ярӑнма вара 8 тенкӗ ҫеҫ кирлӗ. Самар облаҫӗнче троллейбусра вара 14 тенкӗ таран кӑларса пама тивет.
Чулхула облаҫӗнче нумай пулмасть электротранспортри тӳлеве ӳстерме шут тытнӑ — хальхи 11 тенкӗрен 12 тенке ҫити.
Чӑваш Республикин президенчӗн интерактивлӑ кун кӗнекийӗ уҫӑлнӑ. Кун пирки Чӑваш Республикинчи влаҫри органсен официаллӑ порталӗ пӗлтерет. Хальлӗхе унта пурӗ 8 уйрӑм. Президент Администрацийӗн пресса хӗсмечӗ шантарнӑ тӑрӑх унти информаци пуянлансах пырӗ.
«Хамӑн сӑмаха тухса каланӑ чухне эп Чӑваш Енри влаҫ уҫӑ пулмалли пирки пӗрре мар каланӑ, калатӑп та. Министерствӑсемпе ведомствӑсем, вырӑнти хӑйтытӑмлӑх органсем хӑйсене пирӗн республикӑра епле кӑтарнине, хӑйсен ӗҫне епле ҫутатнине эп сӑнасах тӑратӑп — ӳсӗмсем пирки ҫеҫ мар пӗлтереҫҫӗ, йӑнӑшсем пулсан та хӑвӑрт тӳрлетме тӑрӑшаҫҫӗ» (куҫарӑвӗ — манӑн, Николай Плотниковӑн), — ҫырать Михаил Игнатьев кун кӗнекин пуҫламӑш страницинче. Малалла Чӑваш Ен Президенчӗ влаҫ уҫӑмлассине хӑйӗнчен пуҫлани пирки пӗлтерет, пурне те конструктивлӑ диалога хутшанма чӗнет. Калаҫу усӑллӑ пуласса шанать.
Тӗнче тетелне усӑ куракан пур ҫын та ҫак интерактивлӑ кун кӗнекинче хӑйӗн шухӑшне пӗлтерме пултарать.
Шел те, кун кӗнекине вырӑсла ҫеҫ калӑпланӑ.
Чӑваш Республикинче пурӑнакан халӑхӑн 94 проценчӗ Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх ҫыравне хастар хутшӑннӑ. Пӗтӗмпе 1 миллион та 239 пин ҫынна шута илнӗ. Ку кӑтарту, иртнӗ ҫыраврипе (2002) танлаштарсан, республикӑмӑрта 20-25 пин ҫын сахалтарах пурӑннине ҫирӗплетет. Regnum информаци агентстви пӗлтернӗ тӑрӑх ҫакӑн ҫинчен Президент куллен ирттерекен планеркӑра Чӑвашстат пуҫлӑхӗ Эльвира Максимова пӗлтернӗ. Президент администрацийӗн пресса-хӗсмечӗ те ҫакна ҫирӗплетнӗ.
Малтан Regnum-Хыпар пӗлтернӗ тӑрӑх, 2010 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ тӗлне Чӑваш Енри халӑх йышӗ 1278,4 пин ҫынпа танлашнӑ. Ҫак йышран 58 проценчӗ (741,8 пин ҫын) хулара пурӑнать, 42 проценчӗ (536,6 пин ҫын) — ялта. Ҫулталӑк хушшинче халӑх йышӗ 1.007 ҫынна чакнӑ (0,1%).
Халӑх йышӗ чакасси, тӗпрен илсен, вилнисем ҫуралнисенчен нумайрах пулнипе ҫыхӑннӑ (уйрӑмлӑх — 1.389 ҫын шучӗ). Миграципе куҫса килнисен йышӗ ҫак ҫухатӑва 27,5 процент таран ҫеҫ сахаллатма пултарнӑ.
Авӑн уйӑхӗн 20-мӗшӗнчен пуҫласа юпан 25-мӗшӗччен тӗнче тӗтелӗнче чӑваш вӗрентекенӗсен интернет педканашӗ ӗҫлӗ. Ку канашлу тӑваттӑмӗш хут иртет. Кӑҫалхи форума ирттерме ятарласа ҫӗнӗ сайт уҫнӑ. Унта http://pkanash.chv.su/ каҫӑпа кӗме пулать.
Педканаша Чӑваш Республикин вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерстви, Вӗрентӳ институчӗ, Чӑваш халӑх сайчӗ тата Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ ирттереҫҫӗ. Виҫӗмҫулхи педканаша 72 педагог хутшӑннӑччӗ, пӗлтӗр канашлӑва хутшӑннисен хисепӗ 101-пе танлашрӗ. Юлашки виҫӗ ҫул хушшинче форума хутшӑнакансем вӑл е ку ыйтупа 700 хут ытла сӑмах илнӗ.
Виҫӗ ҫул хушшинче Чӑваш Республикин пур районӗнчи педагогсем форумпа тухса калаҫнӑ, унсӑр пуҫне Чӗмпӗр, Тутарстан тата Пӑшкӑрт Республикин тӑрӑхӗсенчи чӑваш педагогӗсем те педканашра хӑйсен сӑмахне каланӑ.
Ӗнер, авӑнӑн 8-мӗшӗнче, чӑваш халӑх поэчӗн, РСФСРӑн тата Чӑваш АССРӑн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗн, Шупашкар хулин хисеплӗ гражданинӗн Василий Иванович Давыдов-Анатрин чӗри патма чарӑннӑ.
Поэтпа ыран, авӑнӑн 10-мӗшӗнче, К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче сывпуллашӗҫ. 11 сехете пыма пултаратӑр.
Василий Иванович Давыдов-Анатри Чӑваш Республикин Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Арапуҫ ялӗнче 1917 ҫулхи раштавӑн 26-мӗшӗнче ҫуралнӑ.
Республикӑри хаҫат шкулӗнче, И.Я.Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика училищинче вӗреннӗ. 1940-1941 ҫулсенче Хӗрлӗ Ҫарта хӗсметре тӑнӑ, унтан таврӑнсан Первомайски районӗнчи «Коммунар» хаҫат редакторӗнче, КПСС Чӑваш обкомӗн инструкторӗнче, Чӑваш АССР Министрсен Совечӗн Радиоинформаци комитечӗн тӗп редакторӗнче, кӗнеке издательствин редакторӗнче, писательсен союзӗн илемлӗ литература пропагандӑлакан бюро пуҫлӑхӗнче ӗҫленӗ.
«Независимая газета» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, Н.В. Фёдоров Чӑваш Ен президенчӗн пуканне пушатнӑ хыҫҫӑн Ҫӗпӗр федераллӑ округри РФ президенчӗн полномочиллӗ представителӗн вырӑнне йышӑнма пултарать. Маларах ҫавӑн пекех Атӑлҫи федераллӑ округра ӗҫ парасси пирки шарланӑччӗ.
Хаҫатра ҫырни тӑрӑх Николай Васильевич хальхи вӑхӑтра Ҫӗпӗр федераллӑ округри РФ президенчӗн полномочиллӗ представителӗ пулса ӗҫлекен Анатолий Квашнина улӑштарӗ. Кремль ҫапла май вӑйпутсене (силовиксене) улӑштарса пырать тесе шутлать хаҫат ҫыравҫи.
Юлашки вӑхӑтра нумай тӑрӑхсенче президентсемпе губернаторсем улшӑнчӗҫ — шӑп ла тӑп савсене ӗнтӗ Кремль ҫӗршывӑн модернизацине тума хутшӑнтарасшӑн та ӗнтӗ тесе пӗлтерет «Независимая газета». Ҫӗршывра информатизаци аталантарасшӑн.
Уйӑх ытла кӗтнӗ самант ҫитрӗ пулас — Чӑваш Енре ҫумӑр ҫуса иртсе кайрӗ. Ытти чухне ку пулӑм пирки пӗлтермесӗрех иртсе кайнӑ пулӑттӑмар та, хальхи вӑхӑтра вара ҫумӑр пӗлтерӗшӗ питӗ пысӑк. Кунашкал типӗ ҫанталӑк 40 ҫул ытла пулман теҫҫӗ.
Тӗллӗн-тӗллӗн икӗ сехет хушши витререн тӑкнӑ пекех ҫунӑ, тӗллӗн-тӗллӗн аслати чылай хушӑ кӗмсӗртетнӗ хыҫҫӑн пӗр тумлам та ӳкмен. Комсомольски районӗнче пӑрлӑ ҫумӑр ҫунӑ тет.
Ҫумӑр хыҫҫӑн, ҫынсем каласа панӑ тӑрӑх, ҫӗр ҫине ҫунӑк лӑсӑ нумай ӳксе тулнӑ — ку вӑл юнашар вырнаҫнӑ облаҫсемпе респуликӑсенчи пушарсенчен вӗҫсе тухнӑ кӗл пулас.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх ыран ҫумӑр ҫумасть, ытларикунран пуҫласа ҫумӑр каллех таврӑнма пултарать.
Чӑваш Ен дизайнерӗ Юрий Дмитриев Electrolux Design Lab техника ӑмӑртӑвенче финала тухнӑ сакӑр ӑмӑртуҫӑ шутне лекнӗ. Кун пирки Чӑваш Республикин вӗренӳ министерстви пӗлтерет.
27 ҫулхи Юрий жюри хаклавӗ валли пуласлӑхри сивӗтмӗше (холодильнике) тӑратнӑ. Вӑл ӑсталанӑ дизайнра апат-ҫимӗҫе биороботсем тата ятарлӑ гель сивӗтет. Ҫимӗҫне хӑйне гель ӑшне хумалла пулӗ имӗш — вара унашкал сивӗтмӗшре алӑк та, ҫӳлӗксем те кирлӗ мар. Аш-какай та, улма-ҫырла та гель ӑшӗнче хӑйӗн тутине ҫухатмасть, типмест.
Финала тухас тесе пӗтӗм тӗнчерен пин ҫурӑ ытла ҫын тупӑшнӑ. Жюри сакӑр ҫын ӗҫне суйласа илнӗ, вӗсен шутӗнче — Чӑваш Енрен килнӗ ӗҫе те.
Ҫӗнтерӳҫе авӑн уйӑхӗнче палӑртӗҫ — ӑна 5 пин евро лекӗ. Хӑйӗн проектне хӳтӗлеме Юрийӗн Лондона каймалла пулӗ. Унта ҫитме, пурӑнма ӑмӑрту йӗркелекенсем пулӑшӗҫ.
+18.3 °C